تاریخچه پول
نام اولیه آن پولی پولیس بود که از مس ساخته می شد.بعضی علما می گویند کلمه پولس همان فلوس است که اول در فنیقیه و بعداً به کشورهای دیگر سرایت کرد.در جوامع اولیه معمولا مبادله کالا به صورت مبادله ی پایاپای انجام می گردید.بعداً با بزرگتر شدن جوامع بشری نیاز به مبادله به وسیله پول شکل گرفت.مثلاً زمان قدیم در خاورمیانه جو به عنوان پول مورد استفاده قرار می گرفت و یا در قاره آمریکا صدف به عنوان پول استفاده می گردید.به نظر هرورت اولین کسانی که از سکه نقره به عنوان پول استفاده می کردند مردم لیدیا بودند و با گسترش بانک ها استفاده از رسیدهای بانکی به عنوان پول گسترش یافت . در بین قرن های 17 تا 19 میلادی بیشتر کشورهای اروپایی استاندارد طلا مورد استفاده بود که در آن پول کاغذی ارزش معین و ثابتی نسبت به طلا بود.
واژه ی پول :
پول از کلمه یونانی به نام Qbolos گرفته شده و آن سکه ای بود برابر یک ششم درهم. گریستین سن معتقد است کلمه پول در زمان اشکانیان به ایران راه یافته است .
سکه : نام دستگاه آهنینی بود که برای مهر زدن بر پول هایی که در میان مردم رایج بود و با آن معامله می کردند به کار می رفت . بنابراین سکه عبارتست از یک قطعه فلز به وزن معین که روی آن علامت رسمی دولت یا حکومت که عیار و وزن آن و ارزش آن را تعهد می کنند .
سکه در ایران در دوره ی هخامنشی :
بی شک پیش از دولت هخامنشی و تصرف لیدی در سال 564 قبل از میلاد ایرانیان به اختراع پول اقدام کرده و در کشور رواج دانست . داریوش اول پادشاهی بود که بر آن شد پولی ضرب کند که در همه جا پذیرفته شود و در سراسر کشور اعتبار داشته باشد و برخلاف مسکوکات قبلی فقط ارزش محلی نداشته باشد و اولین سکه ای که شهرت جهانی دارد سکه داریوش است که یونانی ها به آن دریکوس یعنی داریوش می گفتند .
واژه ی درم که اصل آن دارشم (دراخم) یونانی است پس از فتح یونان به دست سپاهیان ایران در ایران متداول شد و واحدهای کوچکتر آن به نام زر ، نیم ستاتر و یک سوم ستاتر نامیده می شدند .
بطور کلی می توان گفت که در دوره های مختلف پادشاهی در ایران سکه با نام های مختلفی رواج داشته که اهم آن عبارتند از : در دوره ی صفوی زمان شاه عباس سکه به نام عباسی بود و هر پنجاه عباسی را یک تومان می نامیدند و هر عباسی معادل دویست دینار بود که حتی ببعد از انتخاب ريال در سال 1308 شمسی و سالها بعد از آن از این واحد پولی استفاده می شد .
در دوره ی نادر شاه واحد پولی به نام نادری بود که ارزش آن ده شاهی بود .
در دوره ی قاجاریه واحد پول تومان و شاهی بود که تا اوایل دوره ی پهلوی رایج بود اما طلا پشتوانه ی پول نبود .
در سال 1308 شمسی طلا پشتوانه ی پول شد و از مسکوکات قانونی طلا در دوره ی رضا شاه سکه ی پهلوی است و پس از انقلاب سکه بهار آزادی که با همان عیار پهلوی است (عیار 900 در هزار ) و از این تاریخ به بعد بود که پول کاغذی توسط بانک شاهنشاهی به چاپ رسید .
بعد از جنگ جهانی دوم در کنفرانس برتون وودز بیشتر کشورهای دنیا با استفاده از پول فیات که به دلار آمریکا ثابت شده بود روی آوردند و دلار آمریکا تنها پولی بود که ارزش آن نسبت به طلا ثابت شده بود . در سال 1971 و در زمان ریچارد نیکسون آمریکا به صورت یکطرفه پیمان برتون وودز را لغو نمود و از آن تاریخ تمامی پول مورد استفاده در دنیا تبدیل به پول فیات گردید.
تعریف ابتدایی پول : پول وسیله ، قطعه ، شی ، یا چیزیست که انسانها برای تبادل خواسته ها ، خدمات ، و کالاهای مورد نیاز از آن استفاده می کنند . هرچیزی می تواند به عنوان پول مورد استفاده قرار گیرد . در بسیاری از کشورهای جهان طلا و نقره به عنوان پول رایج بودند .
تعریف پول در اقتصاد : در مفهوم اقتصادی پول واحدی برای اندازه گیری تولید اقتصادی و نیز واحدی برای ذخیره ارزش اقتصادی می باشد . حجم پول در اقتصاد آثار کاملاً بارزی دارد و بر نرخ تورم ، بهره ، بیکاری و تولید تأثیرگذار است .
ویژگی های پول رایج عبارتند از :
1-مورد قبول عموم باشد .
2-با دوام باشد .
3-دارای ارزش ثابت باشد .
4-تولید آن محدود باشد .
5-استفاده از آن آسان بوده و قابل تقسیم به قسمت های کوچکتر باشد .
انواع پول :
1- پول کالایی : در این نوع پول هر کالایی می تواند به عنوان پول مورد استفاده قرار گیرد مثل طلا ، نقره ، سنگ ، سیگار و ...
2- پول فیات : پولی است که فاقد هرگونه ارزش ذاتی بوده و ارزش آن تنها وابسته به حکومت است و با سقوط حکومت پول آن نیز بی ارزش می شود . نکته ) تفاوت پول کالایی با پول فیات در این است که در صورت مخدوش بودن یا پارگی پول فیات قابل تعویض با اسکناس نو می باشد ، که این امکان برای پول کالایی وجود ندارد .
3- مسکوکات : مسکوکات در واقع پول ضرب شده توسط حکومت می باشد که به صورت سکه و یا اسکناس باشد .
4- پول بانکی : پو لی است که در یک حساب بانکی بوده و قابل برداشت از شعب بانک و یا دستگاه های خودپرداز است .
تفاوت پول بانکی با پول مسکوک : پول بانکی اولاً به صورت غیر فیزیکی بوده و تنها یک عدد در دفترچه حساب صاحب حساب است . ثانیاً در صورت از بین رفتن آن موسسه بانکی پول ذخیره شده در آن نیز از بین می رود .
مکتب های اقتصادی پول :
1- دیدگاه کلاسیک : این دیدگاه توسط آلفرد مارشال مطرح شد و معتقدند که پول فقط وسیله مبادله است که از حاصل ضرب سرعت گردش پول برابر ارزش تولیدات حاصل می شود .
2- دیدگاه کینز : این دیدگاه بعد از جنگ جهانی دوم در دنیا قدرت گرفت . انگیزه های تقاضای پول از نظر این دیدگاه عبارتند از : 1- انگیزه معاملاتی : مردم پول نگه می دارند تا فاصله و شکاف زمانی موجود بین دریافت درآمد و هزینه که موجب پرداخت می شوند را بپوشانند . 2- انگیزه احتیاطی پول : افراد به حوادث پیش بینی نشده مقداری پول خود را نگهداری می کنند . 3- انگیزه سفته بازی یا بورس بازی : مردم پول خود را به صورت نقد نگهداری می کنند ؛ اگر نرخ بهره پول افزایش مردم کمتر بورس بازی می کنند و اگر بهره پول کاهش یابد مردم بیشتر تمایل دارند که با پول خود بورس بازی کنند .